Al een tijdje lang cirkelt het verschijnsel OIKE rond in mijn hoofd. Natuurlijk is OIKE een Japans bedrijf dat coatings maakt, een fruitkraam waar veel kersen worden verkocht en een voornaam die ‘ode’ betekent. Maar dat bedoel ik allemaal niet. OIKE is een afkorting voor Opzij Ik Kom Eraan. Het is een houding die ik in het Nederlandse verkeer veel tegenkom, zowel bij anderen als helaas ook bij mezelf. Ik zie het bij wandelaars, fietsers en automobilisten. Laatst nog. Ik reed in de auto naar huis. Op de stoep stond een oudere vrouw. Zoals ik vaak doe, zocht ik oogcontact om te kijken wat ze zou doen. Ze zag mijn oogcontact als een uitnodiging om over te steken, terwijl ze geen voorrang had. Mijn reactie is er dan vaak een van opstandigheid: mijn eigen OIKE wordt geactiveerd. Zo ook nu, ze nam voorrang zonder er recht op te hebben.
Rotondes zijn ook fraaie voorbeelden van OIKE. Op veel rotondes heb je voorrang, en voor zekere automobilisten is het een sport om zo hard mogelijk op de rotonde af te rijden en pas op het allerlaatst te remmen. Mijn voet hangt dan ook boven mijn rem. Maar ik laat me natuurlijk niet kennen en gas ook gewoon door (OIKE roept OIKE op). Fietsers in Nederland behoren tot de brutaalste ter wereld. Ook daar zie je doordrukgedrag, opdat voetgangers, andere fietsers en automobilisten gedwongen worden te stoppen. Helaas doe ik dit zelf ook nogal eens. Ik vermoed er een denkpatroon achter, dat gevoed wordt door assertiviteit of egoïsme (of allebei). Maar het heeft ook iets te maken met Haast. We willen zo snel mogelijk ergens zijn, op de volgens Google Maps uitgerekende tijd. Vertragingen horen daar niet bij. Het uitgebreide gekanker op perrons als de trein drie minuten te laat is, is daar ook een gevolg van. Ook in een stationshal, bijvoorbeeld die van Utrecht CS, kun je OIKE gedrag zien. Daar stuiven voetgangsters van alle kanten recht op elkaar aan, een soort van Chicken Game: wie het eerst opzij gaat, is een angsthaas. In de speltheorie is het Chicken Game geen optimale strategie, omdat er maar eentje wint.
Nu zou je gemakkelijk kunnen zeggen dat we een verwend volkje zijn, dat verkeersregels maar lastig vindt. Die regels maken we zelf wel, en daar hebben we de afgelopen vijftig jaar natuurlijk mooie voorbeelden van gezien. Negeer de regels en bepaal het lekker zelf, dat is de kern van OIKE. Maar kan het ook anders? Ja, dat kan, maar dan loop je wel het risico beschouwd te worden als een verliezer, die te bescheiden en te aardig is. Je kunt alles volgens de verkeersregels doen, maar dan schiet je/het misschien niet erg op. Een experiment om OIKE achter je te laten: loop naar het station zonder in de reisapp te kijken, en wacht op de eerste trein die naar jouw bestemming gaat. In eerste instantie zul je paniek voelen. Negeer dat. Geniet van je omgeving en van het moment. Laat je gedachten de vrije loop. Bekijk ze, en beoordeel ze niet. Aan het eind komt alles goed. En als het niet goed is, was dat het einde nog niet. En laat iedereen die daar recht op heeft, voorgaan. Laat trouwens ook iedereen die geen recht op voorrang heeft, voorgaan. Je hebt de tijd. Oefen OOTZ (Ontspan, Observeer, Tijd Zat). Het lezen van deze blog heeft je tweehonderdtwee seconden gekost. De moeite?
